ඇමරිකාවේ පැසිෆික් වෙරළට බලපෑම් කළ හැකි දැවැන්ත භූමිකම්පාවක් හේතුවෙන්
මෙගා සුනාමියක් ඇතිවිය හැකි බවට විද්‍යාඥයින් අනතුරු අඟවයි. වර්ජිනියා ටෙක් විශ්වවිද්‍යාලයේ භූ විද්‍යාඥ ටිනා ඩුරා ප්‍රමුඛ පර්යේෂකයින් පෙන්වා දෙන්නේ, කැස්කේඩියා සබ්ඩක්ෂන් කලාපයේ (Cascadia Subduction Zone - CSZ) සිදුවිය හැකි දැවැන්ත භූමිකම්පාවක් හේතුවෙන් මෙම තත්ත්වය උද්ගත විය හැකි බවයි.
උතුරු කැලිෆෝනියාවේ සිට වැන්කුවර් දූපත දක්වා සැතපුම් 600ක් පමණ විහිදෙන මෙම භූ විද්‍යාත්මක තලය, ජුවාන් ඩි ෆූකා (Juan de Fuca) තලය උතුරු ඇමරිකානු තලය යටට ලිස්සා යාම හේතුවෙන් දැවැන්ත භූ චලන පීඩනයක් එකතු කර ගනිමින් සිටියි. ඉදිරි වසර 50 තුළ රික්ටර් මාපක 8.0 හෝ ඊට වැඩි භූමිකම්පාවක් සිදුවීමේ සම්භාවිතාව 15%ක් බවට ඔවුන් ගණන් බලා ඇත.
අඩි 1,000ක සුනාමි රළ
"ප්‍රොසීඩිංස් ඔෆ් ද නැෂනල් ඇකඩමි ඔෆ් සයන්සස්" සඟරාවේ පළ වූ ඔවුන්ගේ අධ්‍යයනයට අනුව, එවැනි භූමිකම්පාවක් හේතුවෙන් වෙරළබඩ භූමිය අඩි 6.5ක් දක්වා හදිසියේ ගිලා බැසිය හැකි අතර, එමගින් ගංවතුර ඇතිවිය හැකි ප්‍රදේශ පුළුල් වී අඩි සිය ගණනක් උස සුනාමි රළ ජනනය වීමට ඉඩ ඇත. මෙය බටහිර වෙරළ තීරයේ මිලියන ගණනක් ජනතාවට, යටිතල පහසුකම්වලට සහ පරිසර පද්ධතිවලට පෙර නොවූ විරූ අවදානමක් එල්ල කරනු ඇත.
වර්ජිනියා ටෙක් පර්යේෂණ කණ්ඩායම පවසන්නේ, කැස්කේඩියා සබ්ඩක්ෂන් කලාපය උතුරු ඇමරිකාවේ වඩාත්ම අවදානම් සහිත භූ විද්‍යාත්මක තලයන්ගෙන් එකක් බවයි. වසර ගණනාවක් පුරා සමුද්‍රීය ජුවාන් ඩි ෆූකා තලය උතුරු ඇමරිකානු තලය යටට තෙරපීම හේතුවෙන් භූ චලන පීඩනය ගොඩනැගේ. ප්‍රධාන භූමිකම්පාවකදී මෙම පීඩනය මුදා හැරෙන විට, වෙරළබඩ ප්‍රදේශ හදිසියේම ගිලා බැසීමකට ලක් විය හැකි අතර, එමගින් ගංවතුර ඇතිවිය හැකි ප්‍රදේශ නාටකාකාර ලෙස වැඩි වී වෙරළ තීරයන් ක්ෂණිකව වෙනස් වීමට ඉඩ ඇත.
මෙම භූ තලයේ අවසන් මහා භූමිකම්පාව ක්‍රි.ව. 1700 දී සිදු වූ අතර, එය ජපානය තරම් දුරකට පවා දැනුණු සුනාමියක් ඇති කළේය. වර්තමානයේ එවැනි සිදුවීමක් සිදු වුවහොත්, වෙරළ තීරයේ ඉහළ ජන ඝනත්වය, දියුණු නාගරික යටිතල පහසුකම් සහ සංකීර්ණ ප්‍රවාහන ජාලයන් හේතුවෙන් එය වඩාත් විනාශකාරී වනු ඇති බව වර්ජිනියා ටෙක් අධ්‍යයනය අවධාරණය කරයි. සුනාමි රළ වේගයෙන් පැමිණීම හේතුවෙන් ඉවත් වීමට ඉතා අඩු කාලයක් ලැබෙනු ඇති බවත්, එමගින් සිදුවන මානව හා ආර්ථික හානිය වැඩි විය හැකි බවත් පර්යේෂකයෝ අනතුරු අඟවති.
ආපදා සැලසුම්කරණය අත්‍යවශ්‍යයි
භූ විද්‍යාඥ ටිනා ඩුරා සහ ඇගේ කණ්ඩායම විසින් සිදු කරන ලද අනුකරණවලට (simulations) අනුව, ප්‍රධාන කැස්කේඩියා භූමිකම්පාවකින් අඩි 1,000ක් දක්වා උසැති මෙගා සුනාමි රළ ජනනය විය හැකිය.
එය සාමාන්‍ය සුනාමියක උසට වඩා බෙහෙවින් වැඩි අගයකි. සියැටල්, පෝට්ලන්ඩ් වැනි වෙරළබඩ නගර සහ උතුරු කැලිෆෝනියාවේ නගර මිනිත්තු කිහිපයක් ඇතුළත ජලයෙන් යටවිය හැකිය.
වර්ජිනියා ටෙක් අධ්‍යයනයෙන් දස දහස් ගණනක් ආකෘති යොදා ගනිමින් පෙන්වා දී ඇත්තේ, දැනට පවතින අවදානම් සිතියම් මගින් පුරෝකථනය කරනවාට වඩා දහස් ගණනක් වැඩි පිරිසක්, ගොඩනැගිලි සහ මාර්ග ගංවතුරට නිරාවරණය වනු ඇති බවයි.
දකුණු වොෂිංටන්, උතුරු ඔරිගන් සහ උතුරු කැලිෆෝනියා ප්‍රදේශ කැස්කේඩියා මෙගා සුනාමියක ගංවතුර අවදානමට වඩාත් ගොදුරු විය හැකි කලාප ලෙස මෙම පර්යේෂණයෙන් හඳුනාගෙන ඇත. භූමිකම්පාවකින් සහ සුනාමියකින් ඇතිවිය හැකි මෙම අවදානම, 2100 වන විට සිදුවිය හැකි මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාම සමඟ එකතු වීම "සංයුක්ත ආපදා" (compound disaster) තත්ත්වයක් නිර්මාණය කරන බව පර්යේෂකයෝ පෙන්වා දෙති.
භූ විද්‍යාඥ ටිනා ඩුරා අවධාරණය කරන්නේ, කැස්කේඩියා භූමිකම්පාවකින් ඇතිවන මෙගා සුනාමියක් හදිසි හා විනාශකාරී සිදුවීමක් බවයි.
පූර්ව ආපදා සැලසුම්කරණය, ඉවත් කිරීමේ ක්‍රමවේද සහ ඔරොත්තු දෙන ඉදිකිරීම් නොමැතිව, ප්‍රධාන භූමිකම්පාවකින් මරණ 30,000කට වැඩි සංඛ්‍යාවක්, ගොඩනැගිලි 170,000කට අධික ප්‍රමාණයකට හානි සහ ඩොලර් බිලියන 81කට අධික ආර්ථික පාඩු සිදුවිය හැකි බව අධ්‍යයනය අනතුරු අඟවයි.
මෙම අධ්‍යයනය, අනාගත මෙගා සුනාමියකින් සිදුවිය හැකි මානව හා ආර්ථික පාඩු අවම කර ගැනීම සඳහා අදම සූදානම් වීම අත්‍යවශ්‍ය බව අවධාරණය කරන තීරණාත්මක අවදි කිරීමක් ලෙස සැලකේ.
