ශ්‍රී ලංකාවේ සිදුවූ දරුණුතම සමුද්‍රීය ව්‍යසනය වන MV X-Press Pearl නෞකාව ගිනිගැනීම සහ
ගිලී යාම සම්බන්ධයෙන් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ඊයේ (ජූලි 24) ඓතිහාසික තීන්දුවක් ලබා දුන්නා. අගවිනිසුරු මුර්දු ප්‍රනාන්දු ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් යුත් පංච පුද්ගල විනිසුරු මඩුල්ලක් විසින් ලබා දුන් මෙම තීන්දුව, ඇයගේ විශ්‍රාම යාමට දින කිහිපයකට පෙර නිකුත් වීම විශේෂත්වයක්.
අධිකරණ තීන්දුව සහ නියෝග
ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය නියෝග කළේ, X-Press Pearl සමාගමට එරෙහිව සිංගප්පූරු අධිකරණයක සිවිල් නඩු පැවරීමට නීතිපතිවරයා ගත් "අසාධාරණ, අතාර්කික සහ අත්තනෝමතික" තීරණය සම්බන්ධයෙන් අපරාධ පරීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව (CID) විමර්ශන පවත්වන ලෙසයි. මෙමගින්, සමුද්‍ර දූෂණ වැළැක්වීමේ පනතේ 26(a) වගන්තිය යටතේ නැවේ හිමිකරුවන්ට සහ ක්‍රියාකරුවන්ට එරෙහිව නඩු පැවරීමට නීතිපතිවරයා අපොහොසත් වීම ශ්‍රී ලංකා පුරවැසියන්ගේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 12(1) වගන්තිය යටතේ ඇති මූලික අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනය කිරීමක් බව අධිකරණය සොයා ගත්තා. මෙම විමර්ශන මාස තුනක් ඇතුළත අවසන් කරන ලෙසට ද නියෝග කර තිබෙනවා.
වන්දි ගෙවීම සහ වගවීම
"දූෂකයා ගෙවයි" (Polluter Pays) මූලධර්මය යටතේ, MV X-Press Pearl නෞකාවේ දේශීය නියෝජිතයා වන Sea Consortium Lanka (Pvt) Ltd ඇතුළු අනුබද්ධිත සමාගම් වන X-Press Feeders ඇතුළු රාජ්‍ය නොවන ආයතනවලට ශ්‍රී ලංකාවේ පරිසරයට හා ආර්ථිකයට සිදුවූ හානිය සඳහා මූලික වශයෙන් ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 1ක වන්දි මුදලක් ගෙවන ලෙස ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය නියෝග කළා. පළමු වාරිකය 2025 සැප්තැම්බර් 23 දිනට හෝ ඊට පෙර ගෙවිය යුතු අතර, නඩුව සැප්තැම්බර් 25 දින ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් සමාලෝචනය කිරීමට නියමිතයි.
වගකිව යුතු නිලධාරීන්
හිටපු නාගරික සංවර්ධන හා වෙරළ සංරක්ෂණ රාජ්‍ය අමාත්‍ය නාලක ගොඩහේවා මහතා සහ සමුද්‍ර පරිසර ආරක්ෂණ අධිකාරියේ (MEPA) හිටපු සභාපතිනී දර්ශනී ලහඳපුර මහත්මිය තම ව්‍යවස්ථාපිත බැඳීම් ඉටු කිරීමට අපොහොසත් වීමෙන් පුරවැසියන්ගේ මූලික අයිතිවාසිකම් (ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 12(1) වගන්තිය යටතේ) උල්ලංඝනය කර ඇති බව ද අධිකරණය තීන්දු කළා. MV X-Press Pearl සමුද්‍රීය ව්‍යසනය සම්බන්ධයෙන් අධිකරණ තීන්දුවේ නම් කර ඇති පුද්ගලයන්ට එරෙහිව විමර්ශන පවත්වා අවශ්‍ය නීතිමය පියවර ගන්නා ලෙස CID සහ අල්ලස් කොමිෂන් සභාවට නියෝග කර තිබෙනවා.
වන්දි කොමිෂන් සභාවක් ස්ථාපිත කිරීම
වන්දි ක්‍රියාවලිය අධීක්ෂණය කිරීම සඳහා, විශ්‍රාමික ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරු ගාමිණී අමරසේකර මහතාගේ ප්‍රධානත්වයෙන් MV X-Press Pearl වන්දි කොමිෂන් සභාවක් පිහිටුවීමට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය නියෝග කළා.
පරිසර හානියට වගකීම
MV X-Press Pearl නෞකාවෙන් සිදුවූ දූෂණය හේතුවෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ සමුද්‍ර සහ වෙරළබඩ පරිසර පද්ධතිවලට සිදුවූ පාරිසරික හානියට සහ පාඩු වලට සෘජුවම හේතු වූයේ මෙම නෞකාව බව අධිකරණය තහවුරු කළා. තවද, නෞකාවේ මාස්ටර්, හිමිකරු, ක්‍රියාකරුවන් සහ එහි ශ්‍රී ලංකා නියෝජිතයා මෙම ව්‍යසනයට ඒකාබද්ධව හා තනි තනිව වගකිව යුතු බවට ප්‍රකාශ කළා.
නඩු කටයුතු සඳහා වියදම්
MV X-Press Pearl නඩුවේ පෙත්සම්කරුවන්ට නීතිපතිවරයාගෙන් නඩු කටයුතු සඳහා වූ සම්පූර්ණ පිරිවැය අයකර ගැනීමට හිමිකම් ඇති බව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය තීන්දු කළා. මෙම පිරිවැයට නීතිඥ ගාස්තු, උපදෙස් දෙන නීතිඥවරුන්ට ගෙවීම් සහ අධිකරණයට ඉදිරිපත් කළ අයදුම්පත් සඳහා වූ ලේඛන වියදම් ඇතුළත්. මෙම ගෙවීම් සිදු කිරීමෙන් පසු, නීතිපතිවරයාට MV X-Press Pearl වන්දි කොමිෂන් සභාවෙන් ප්‍රතිපූරණයක් ලබා ගැනීමට ද අධිකරණය නියෝග කර තිබෙනවා.
ව්‍යසනයේ පසුබිම
පරිසර යුක්ති කේන්ද්‍රය (CEJ), පූජ්‍ය සරත් ඉද්දමල්ගොඩ පියතුමා, අතිඋතුම් මැල්කම් රංජිත් කාදිනල්තුමා සහ මීගමුව හා හලාවත ධීවරයින් විසින් X-Press Pearl ව්‍යසනයෙන් දැඩි ලෙස පීඩාවට පත් ධීවරයින්ට වන්දි ඉල්ලා මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සම් ගොනු කර තිබුණා. මෙම පෙත්සම්, 2021 ජූනි මාසයේදී ශ්‍රී ලංකා මුහුදු සීමාවේදී MV X-Press Pearl නෞකාව ගිනිගෙන ගිලී යාම සම්බන්ධයෙන් වන අතර, මෙය ශ්‍රී ලංකාවේ සිදු වූ දරුණුතම සමුද්‍රීය ව්‍යසනය මෙන්ම ගෝලීය වශයෙන් වාර්තා වූ විශාලතම ප්ලාස්ටික් කාන්දුව සහ දූෂණ සිදුවීමයි. ගිනි ගන්නා නෞකාවෙන් සහ රසායනික ද්‍රව්‍ය කාන්දුවෙන් හා ප්ලාස්ටික් පෙති වලින් ශ්‍රී ලංකාවේ සමුද්‍ර පරිසර පද්ධතියට, ධීවර ප්‍රජාවට සහ සුන්දර වෙරළ තීරයන්ට, විශේෂයෙන්ම ප්ලාස්ටික් පෙති වලින් ඝන ලෙස වැසී ගිය ජනප්‍රිය සංචාරක ගමනාන්තවල වෙරළ තීරයන්ට, මේ වන විටත් විශාල, ආපසු හැරවිය නොහැකි සහ පිළියම් කළ නොහැකි හානියක් සිදුව ඇති බව පෙත්සම්කරුවන් සඳහන් කරනවා.
නීති නියෝජනය
පෙත්සම්කරුවන් වෙනුවෙන් ආචාර්ය රවීන්ද්‍රනාත් දාබරේ, හිමාලී කුලරත්න, ක්‍රිෂ්මාල් වර්ණසූරිය සහ නිල්ශාන්ත සිරිමාන්න පෙනී සිටියා. මනෝහර ද සිල්වා, ආචාර්ය ඩෑන් මලිකා ගුණසේකර, ආචාර්ය රොමේෂ් ද සිල්වා, සෙනානි දයාරත්න ප්‍රතිචාරක පාර්ශ්වයන් වෙනුවෙන් පෙනී සිටියා. නීතිපතිවරයා වෙනුවෙන් නෙරින් පුල්ලේ, සමඟ මාධව තෙන්නකෝන් පෙනී සිටියා.
