බොහෝ ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය වාර්තා සහ විශ්ලේෂණවලට අනුව, 2025 අගෝස්තු 15 වන දින
ඇලස්කාවේ ඇන්කරේජ් හි පැවති ඇමරිකානු ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් සහ රුසියානු ජනාධිපති ව්ලැදිමීර් පුටින් අතර පැවති හමුව අතිශයින් තීරණාත්මක එකක් විය.
ඇලස්කාවේ සමුළුව
ට්‍රම්ප්-පුටින් සාකච්ඡාව පැවැත්වුණේ දින දෙකක් පුරා නොව, පැය දෙකහමාරක් පමණ කෙටි කාලයක් තුළ ය. කෙසේ වෙතත්, මෙම හමුව සිදුවීමත්, යුක්රේන ගැටලුවට ක්ෂණික විසඳුමක් නොලැබීමත් යන කරුණු නිවැරදිය. බොහෝ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික හමුවීම්වලදී මෙන් ක්ෂණික එකඟතාවක් ඇති කරගැනීම අපේක්ෂා නොකළද, මෙම හමුවේ සැබෑ අරමුණ වූයේ වඩා පුළුල් මට්ටමක දෙපාර්ශ්වයම අත්වෙලා ඇති ගැටළු සඳහා විසදුම් සොයා ගැනීම බව පෙනී යයි.
පුටින් විසින් ප්‍රකාශ කළ පරිදි, මෙම සාකච්ඡාව හුදෙක් යුක්රේනයට පමණක් සීමා නොවූ බව සත්‍යයකි. ගෝලීය සමාජ-දේශපාලන හා ආර්ථික ප්‍රතිවිරෝධතා පිළිබඳව විවෘත සාකච්ඡාවක් සඳහා අවස්ථාව සැලසීම සහ අමෙරිකාව හා රුසියාව අතර ප්‍රායෝගික හා ව්‍යාපාරික සබඳතා යළි ස්ථාපිත කිරීමේ අවශ්‍යතාව පිළිබඳව දෙපාර්ශ්වයම එකඟතාවකට පැමිණ ඇති බව පෙනේ.
විරල පාෂාණ (Rare Earth Minerals) සහ භූ-ආර්ථික වැදගත්කම
ඇමරිකාවට විශාල සහනයක් විය හැකි රුසියාව සතුව ඇති මෙට්‍රික් ටොන් මිලියන 3.8ක විරල පාෂාණ (Rare Earth Minerals) නිධි පිළිබඳව කරුණ නිවැරදි කරුණකි. කානගී එන්ඩොව්මන්ට් ෆෝ ඉන්ටර්නැෂනල් පීස් (Carnegie Endowment for International Peace) ආයතනයේ වාර්තා අනුව, ඇමරිකාව සතුව ඇත්තේ මෙට්‍රික් ටොන් මිලියන 1.9ක තහවුරු කළ නිධි ප්‍රමාණයක් වන අතර, රුසියාව සතුව ඇත්තේ මෙට්‍රික් ටොන් මිලියන 3.8ක ප්‍රමාණයකි. නමුත්, චීනය සතුව මෙට්‍රික් ටොන් මිලියන 44කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ඇත. මේ නිසා, චීනය විසින් විරල පාෂාණ අපනයනය සීමා කිරීම ඇමරිකාවට විශාල අභියෝගයක් වී ඇති පසුබිමක, රුසියාව මෙම නිධි පිළිබඳව ඇමරිකාවට මතක් කර දීම අතිශය වැදගත් භූ-ආර්ථික උපායමාර්ගයක් ලෙස සැලකිය හැකිය.
ඇලස්කාවේ සම්මන්ත්‍රණයට පෙර, ඇමරිකානු භාණ්ඩාගාර ලේකම් ස්කොට් බෙසන්ට් (Scott Bessent) ඇතුළු පිරිසක් ඇලස්කාවේ ස්වභාවික සම්පත්, විශේෂයෙන්ම විරල පාෂාණ සම්බන්ධව රුසියාව සමඟ සාකච්ඡා කිරීමට යෝජනා කර ඇති බව ඩේලි ටෙලිග්‍රාෆ් (Daily Telegraph) වැනි ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය වාර්තා කර ඇත. මෙය, රුසියාව සහ ඇමරිකාව අතර භූ-ආර්ථික සබඳතාවක් ගොඩනැගීමට ඇති දැඩි අවශ්‍යතාව පෙන්නුම් කරයි.
ට්‍රම්ප්: ඇමරිකානු ධනවාදයේ "කේවල් කිරීමේ ඒජන්තයෙක්" ද?
ඇමරිකානු ලිබරල් වාමාංශික නායකයෙකු වන බර්නී සැන්ඩර්ස් (Bernie Sanders) වැනි අය ට්‍රම්ප් දේශපාලනිකව "මනෝ ව්‍යාධියකින් පෙලෙන බොරුකාරයෙකු" හෝ "වංචාකාරයෙකු" ලෙස හැඳින්වුවද, ඔහුගේ වර්තමාන භූ-දේශපාලන උපායමාර්ගයන් විශ්ලේෂණය කිරීමේදී වඩා සංකීර්ණ චිත්‍රයක් මතු වේ.
2008 මූල්‍ය අර්බුදයෙන් පසු ගෝලීයකරණයට එරෙහිව ඇමරිකාවේ මතුවූ ආර්ථික හා සමාජීය ප්‍රතිවිරෝධතා ට්‍රම්ප් සිය වාසියට යොදා ගත්තේය. චීනය, යුරෝපා සංගමය සහ අනෙකුත් රටවල් සමඟ වෙළෙඳ යුද්ධ ඇරඹීම, තීරුබදු පැනවීම වැනි ඔහුගේ ක්‍රියාමාර්ග පිටුපස, ඇමරිකානු මූල්‍ය වෙළෙඳපොළ ධනවාදය මුහුණදී ඇති අර්බුදය විසඳීමට අවශ්‍ය "කේවල් කිරීමේ ඒජන්තයෙක්" ලෙස කටයුතු කිරීමේ උපායමාර්ගයක් දැකිය හැකිය.
ඔහුට සැබවින්ම අවශ්‍ය වූයේ සම්ප්‍රදායික වෙළෙඳ ගිවිසුම් කඩා දමා, ඇමරිකාවට වඩා වාසිදායක නව ගිවිසුම් ඇති කර ගැනීමය. රුසියාව සමඟ විරල පාෂාණ සම්බන්ධයෙන් ඇති කරගත හැකි සමබර ගනුදෙනුවක්, චීනයේ වෙළෙඳ ආධිපත්‍යය බිඳ දමමින් ඇමරිකානු ආර්ථිකයට නව ජීවයක් ලබා දීමට ට්‍රම්ප් දරන උත්සාහයේ කොටසක් ලෙස විශ්ලේෂණය කළ හැකිය.
සැන්ඩර්ස් වැනි අයගේ විවේචන ට්‍රම්ප්ගේ පුද්ගලික ගති ලක්ෂණ ඉලක්ක කර ඇති අතර, ඔහුගේ ක්‍රියාකාරකම් පිටුපස ඇති පුළුල් ආර්ථික හා භූ-දේශපාලන උපායමාර්ග හඳුනා ගනී. ට්‍රම්ප්ගේ මෙම ක්‍රියාමාර්ග ඇමරිකානු ධනවාදයේ අර්බුදයට විසඳුම් සෙවීම සඳහා ඓතිහාසිකව නිර්මාණය කරන ලද "කේවල් කිරීමේ ඒජන්තයෙක්" ලෙස ඔහු හඳුන්වන්නේ එබැවිනි.
ට්‍රම්ප්-පුටින් හමුව හුදු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික හමුවක් ලෙස සැලකීම සරල නිගමනයක් වනු ඇත. යුක්රේන යුද්ධය පිළිබඳව සෘජු එකඟතාවක් නොතිබුණද, මෙම හමුව මගින් ඇමරිකාව හා රුසියාව අතර නව භූ-ආර්ථික අවකාශයක් විවෘත වී ඇති බව පැහැදිලිය. විශේෂයෙන්ම, චීනයේ බලය සමතුලිත කිරීම සඳහා, රුසියාව සතුව ඇති විරල පාෂාණ නිධි ඇමරිකාවට ආකර්ෂණීය විසඳුමක් බවට පත්ව ඇත.
එබැවින්, මෙම හමුව හුදු රාජ්‍ය නායකයන් දෙදෙනෙකුගේ සාකච්ඡාවක් ලෙස පමණක් නොව, ගෝලීය බල තුලනය සහ නවීන ධනවාදයේ අභ්‍යන්තර ගැටලු විසඳීම සඳහා නව උපායමාර්ගික ප්‍රවේශයක් ලෙසද විශ්ලේෂණය කළ යුතුය.
@ සමාරා පරණවිතාන
